3-3-2-تعداد جمعيت و خانوار

نظر به اينكه عامل اصلي براي برنامه ريزي اجتماعي و اقتصادي مؤلفه هاي جمعيتي است لذا بررسي ابعاد كمي و كيفي آن حائز اهميت خاصي است. بر اساس آخرين سرشماري در سال 1385، جمعيت شهرستان ايوان 10065خانوار و 47958نفر مي باشد كه از اين تعداد 30809(24/64درصد) نفر ساكن شهر و 17149(76/35درصد) نفر در نقاط روستايي سكونت دارند. همچنين بعد خانوار شهرستان 76/4نفر مي باشد. اين مقدار در شهر65/4نفر و در روستاها99/4نفر مي باشد. تراكم خالص جمعيتي آن 6/214 نفر در هكتار مي باشد.                                                                                

در ادامه روند تغييرات جمعيت در دوره آماري سالهاي 1345تا1375بررسي و تشريح                 مي شود.همانگونه كه در جدول(3-8)مشاهده مي شود متوسط رشد سالانه جمعيت آن طي دوره 30ساله 75-1345حدود 5/4درصد است كه با توجه به متوسط رشد طبيعي آن حدود 3تا5/3درصد(متوسط رشد مذكور)مي توان آن راشهرستاني مهاجرپذير بحساب آورد. در سال 1375حدود 3/51درصد از جمعيت اين شهرستان در نقاط شهري آن زندگي مي كردند كه نسبت به ميزان شهرنشيني در كل كشور (3/61) درصد شهرنشيني كمتر را نشان مي دهد. متوسط رشد سالانه جمعيت شهري آن طي دوره 30ساله مورد بحث حدود 0/15درصدبوده است كه در مقايسه متوسط با رشد جمعيت شهري كشور در همين دوره(5/4) مي توان گفت شدت مهاجرپذيري نقاط شهري اين شهرستان به مراتب بيشتر از متوسط شهري در سطح ملي است. رشد جمعيت شهري اين شهرستان در دهه 65-1355به نحو قابل توجهي نيز بالاست.(نزديك به 8/2برابر شهري كشور)اين تفاوت     مي تواند تا حدودي ناشي از موقعيت خاص اين شهرستان از نظر وضعيت جنگي حاكم به استان ايلام طي اين سالها بعنوان شهرستاني دور از منطقه جنگي باشد. ضمن آنكه شدت مهاجر فرستي از مناطق روستايي شهرستان ايوان به شهري آن طي دوره مذكور بيش از متوسط كشور است. .اين در حالي است كه متوسط رشد جمعيت  طي سالهاي 85-1375 ،5/0درصد بوده، كه اين نسبت  در شهر8/2و در روستا 3/2درصدبوده است.      

-3-ويژگي هاي اجتماعي ،فرهنگي واقتصادي

3-3-1-سابقه سكونت گزيني درايوان

سكونت در شهر ايوان ، از قدمت تاريخي زيادي برخوردار است. تا اوايل دهه 1340 كه ايلام تابع استان كرمانشاه بود در اين منطقه ، ايلات كلهر كه از كرمانشاه آمده بودند به صورت ايلاتي زندگي مي كردند. در اين نقطه ، آبادي بزرگي با نام «جوي زر ايوان» وجود داشت كه از آغاز دهه 1350 با توسعه آن با نام شهر ايوان داراي شهرداري گرديد و در شمار مناطق شهري فرمانداري كل ايلام و پشتكوه قرار گرفت.در ابتدا ايوان با روستاي همجوار آن دوبيران داراي چشمه مشتركي بود كه اراضي كشاورزي شهر و اطراف آن را آبياري مي كرد. ولي در سالهاي بعد با توسعه شهر و افزايش جمعيت تمامي آب چشمه جهت شرب شهر مصرف مي گردد.                                                       

بر اساس اسناد تاريخي ، شهرستان ايوان قبل از اسلام تحت عنوان اريومان يا ماسبندان شهرت داشته و آثار تاريخي فراواني داشته است كه همگي گوياي قدمت آن مي باشند. در دوران معاصر اين شهر زير نظر واليان و حاكمان انتصابي اداره شد و از سال 1338 تحت عنوان« جوي زر» جزء استان پنجم وقت(كرمانشاهان) قرار گرفت. در سال 1342 اين شهر از كرمانشاهان جدا شده و به فرمانداري كل ايلام ملحق گرديد. تا سال 1342 ايوان بعنوان نقطه شهري شناخته نمي شدولي پس از تأسيس شهرداري در سال مذكور، بعنوان يكي از شهرهاي فرمانداري كل ايلام به شمار آمد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران در سال 1357 و شروع جنگ 8 ساله ايران و عراق اين شهر به محل مهاجرت جنگ زدگان و مردم شهرهاي واقع در محدوده جنگ تبديل شد. در سال 1374 شهر ايوان با تأسيس فرمانداري در آن به مركز شهرستان ارتقاء يافته و بعنوان يكي از مراكز مهم شهرستانهاي استان شناخته شد.                                                                                                                    

از نظر زباني مردم شهرستان ايوان كه در مجاورت استان كرمانشاهان واقع شده داراي لهجه كلهري يا گوراني هستندكه در استان كرمانشاه رايج مي باشد.ضمن اينكه اكثريت مردم اين شهرستان با زبان فارسي آشنايي كامل دارندومي توانند به زبان فارسي صحبت كنندليكن گروه قومي فارسي زبان در سطح شهرستان وجود ندارد. در سالهاي اخير گروهي از معاودين عراق به اين شهرستان آمده اند كه عمدتاً در شهر ايوان ساكن شده اند. گروه قومي كردان كلهري يا گوراني كه در شهرستان ايوان زندگي مي كنندهمانند كردان كرمانشاهي از گروه كردي جنوبي محسوب مي شود و داراي مذهب شيعه مي باشند. اين شهر بيشتر كاركرد كشاورزي و خدماتي دارد.شهر ايوان در حاشيه جاده ارتباطي به ايلام به عنوان مركز دو استان غربي كشور قرار دارد و به همين جهت با رشد جمعيتي زياد همراه بوده است. ايوان در فاصله35كيلومتري شهر ايلام و در مسير 77كيلومتري شهر اسلام آباد غرب واقع شده است.(طرح جامع شهرستان، 1376: 102).

3-2-6- جنگل ها و مراتع

جنگلهاي اين شهرستان بخشي از جنگلهاي بخش زاگرس محسوب مي شود كه گونه درختي و درختچه بلوط در آن غلبه دارد .درخت بنه (سقز ) پس از درخت بلوط بيشترين درختان جنگل شهرستان را به خود اختصاص داده است.بررسي هاي ميداني نشان داده است كه قسمت غرب و شمال غربي شهرستان ايوان به دليل برخورداري از منابع بارندگي بيش از 500 ميلي متر از انبوهي بيشتر در زمينه جنگل و مرتع برخوردار است. با ين حال جنگل هاي شهرستان فاقد ارزش تجاري و صنعتي بوده و اهميت آن بيشتر جنبه اكولوژيكي و در برخي موارد براي برخي صنايع كوچك محلي كاربرد پيدا مي  كند .بخشي از جنگل ها نيز به عنوان مراتع مشجر مورد استفاده قرار مي گيرد وسعت جنگل هاي شهرستان 43225 هكتار (3/46درصد وسعت شهرستان )و وسعت مراتع 30173 هكتار (4/32 درصد وسعت شهرستان ) از طرف اداره منابع طبيعي استان گزارش شده است

5-منابع آب

3-2-5-1-آبهاي سطحي و زيرزميني

وجود آب در شكل گيري سكونتگاهها بويژه سكونتگاههاي روستايي نقش عمده اي ايفا مي نمايد. از آنجاييكه ساختار غالب فعاليت در سكونتگاههاي روستايي را كشاورزي تشكيل مي دهد و با توجه به وابستگي زياد اين بخش به  آب ، به بررسي و مطالعه منابع آب اين شهرستان مي پردازيم .             

شهرستان ايوان در واقع حوزه آبخيز رودخانه كنگير است، سرچشمه اين رودخانه در سراب ايوان يعني در شمال تونل(رينو) قرار دارد. مساحت حوضه آبريز اين دشت حدود 715 كيلومتر مربع است. دشت ناوديسي ايوان از طرفين به آهكهاي آسماري محدود شده و برروي آن فارس تحتاني قرار گرفته است. آهكهاي آسماري داراي درز و شكاف فراوان بوده و منابع كارستي مهمي را بوجود آورده است. به همين دليل يكي از منابع عمده تأمين آب رودخانه كنگير به ويژه در فصلي كه ريزش هاي جوي قطع مي گردند، چشمه هاي كارستي موجود در داخل حوزه آبخيز است. رسوبات عهد حاضر شامل مخروط افكنه ها و رسوبات آبرفتي دشت ايوان كه از فرسايش سازند آهكي حوزه بوجود   آمده اند چندان ضخيم نيستند. بنابراين پتانسيل ذخيره آب قابل توجهي بوجود نمي آورند. بافت رسوبات كوهپايه اي درشت تر از نواحي مركزي دشت است و توپوگرافي مجاور ارتفاعات بصورت تپه ماهوري مي باشد. بررسي هاي ژئوفيزيكي نشان داده است كه ضخامت رسوبات آبرفتي در كوهپايه ها و حواشي دشت ايوان 25متر ولي در نواحي مركزي افزايش مي يابد. عمق آبهاي زيرزميني از نواحي جنوب شرقي شهر ايوان كاسته مي گردد و به كمتر از 5/2متر مي رسدو بالاخره در اطراف بستر رودخانه كنگير بسيار كاهش مي يابد.عمق آبهاي زيرزميني در اطراف زرنه 20متر بوده و در اطراف رودخانه كنگير بصورت چشمه هاي آبرفتي ظاهر مي گردد. جهت جريان آبهاي زيرزميني در حوالي ايوان از جنوب شرقي به طرف شمال غربي و در ناحيه زرنه تقريباً حالت   شرقي-غربي مي گيرد.نهايتاً از ناحيه مرزي شهرستان به طرف شهرستان گيلان غرب خارج مي گردد. ميانگين شيب آبهاي زيرزميني در دشت حدود يك درصد مي باشد.                                      

آبهاي سطحي دشت كه در رودخانه كنگير و شعبات آن جريان مي يابد نقش عمده اي در تأمين منابع آب اين دشت پراهميت شهرستان دارد. در واقع نگاهي به پراكندگي جغرافيايي سكونتگاههاي روستايي و شهري مي تواند به خوبي اثر اين رودخانه مهم دشت را هستي يافتن اين مراكز جمعيتي نمايان سازد. همه اين مراكز جمعيتي بصورت تسبيح به نخ كنگير آويخته شده اند. استفاده از آب كنگير تاكنون بصورت سنتي و از طريق ايجاد بندهاي كوچك و انحراف آب از طريق نهرها بوده است. ولي با مطالعات مفصلي كه مهندسين مشاور "آبساران" در سالهاي اخير در اين دشت انجام داده ، دو سد مخزني بر روي رودخانه كنگير در پايين دشت ايوان پيشنهاد نموده است. يكي از اين سدها يعني سد مخزني "جوب گوهر" بر اساس پيش بيني ، ظرفيت درياچه آن بين 17تا22ميليون متر مكعب و كل آب مهار شده در طي سال 25تا28ميليون متر مكعب خواهد بود.مطالعات ژئوتكنيك اين سد در حال انجام است سد ديگري "سدتنگ شميران" كه مطالعات ژئوتكنيك آن در حال انجام شده داراي حجم درياچه اي به اندازه 35تا50ميليون متر مكعب خواهد بود كه در طول سال حدود 60ميليون متر مكعب آب را مهار خواهد نمود. اين سد جنوب غربي زرنه ايجاد خواهد شد. بطور كلي مطابق پيش بيني مشاور آبساران تا سال 1400هجري شمسي در سطح دشت با توجه به منابع آبي و بهره برداري موجود، مشكلي بوجود نخواهد آمد. سد تنگ شميران 2100هكتار و سدجوب گوهر مجموعاً 1900هكتار زمين را مطابق برنامه به زير كشت خواهد برد.(طرح جامع  شهرستان ايوان، 1376).                         

3-2-2- ويژگي هاي زمين ساختي

شهرستان ايوان در واحد ساختماني –رسوبي زاگرس چين خورده واقع شده است و شامل دو طاقديس شارزول و بانكول در اطراف و ناوديس دشت ايوان و رودخانه كنگير مي شود. اين شهرستان داراي ساختار زمين شناسي ساده اي بوده و تمام پهنه آن از دو سازند آسماري متعلق به دوره اليگوسن و سازند گچساران متعلق به ميوسن تشكيل يافته است.                                     

سازندآسماري

سن سنگهاي اين سازند به اليگوسن تعلق دارد و گسترش آن در سطح شهرستان ايوان بسيار وسيع بوده بطوريكه به جزء باريكه كوچكي در اطراف رودخانه كنگير تمام شهرستان را پوشانده است. اين سازند نتيجه پيشروي دريا در دوره اليگوسن است كه منجر به رسوب گذاري آهكهاي آسماري در اقيانوس زاگرس گرديد. نام اين سازند از كوه آسماري در جنوب شرقي مسجد سليمان اخذ شده است. مقطع نمونه اين سازند در جنوب غربي اين كوه انتخاب شده و به نام آهك آسماري ناميده شده است. ضخامت آن در اين مقطع 314متر ولي در نقاط ديگر از چندمتر تا 518متر متفاوت است. از نظر ليتولوژي اين سازند در شهرستان ايوان شامل سنگ آهك و آهك دولوميتي است. اين سازند در ايران معمولاً همراه منابع نفتي شناخته شده است.                                                          

سازند گچساران

در دوره ميوسن در درياي زاگرس به جاي رسوبات آهكي –مازني سازندآسماري ، رسوبات تبخيري سازند گچساران ته نشين شده است. نام اين سازند از ميدان نفتي گچساران در استان كهگيلويه و بويراحمد اخذ شده است . سنگهاي اين سازند در ايران معمولاً بصورت پوشش سنگ مخزن نفت آسماري محسوب مي شود.و در حوضه هايي كه روند شمال غربي-جنوب غربي داشته اند، رسوب نموده است. در شهرستان ايوان نيز همين روند در رسوبگذاري سازند گچساران مشاهده مي شود. از نظر ليتولوژي همانگونه كه از اسم آن پيدا است، سنگ گچ در رخنمونهاي آن غلبه دارد ولي در برخي نقاط ماسه سنگ نيز جزء  اجزاء اين سازند به حساب مي آيد.